Haber Yazıları

Haber, gazetelerde yer alan bir yazı türüdür. Gazetelerin çıkış nedeni haber vermektir. Haber vermeyen gazete düşünülemez. Gazeteler, okuyucularına en taze, en ilginç ve en doğru haberi vermenin yarışını yaparlar.

Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçları bulunmadan önce, haber verme görevini, birinci derece üstlenen, gazetelerdi. Fakat radyo ve televizyonun bulunması ve yaygınlaşması, gazetelerin habercilik görevini daha zor şartlarda yapmasına yol açmıştır. Çünkü gazete okuyucusu, meydana gelen yurt ve dünya olaylarını, gününde radyo ve televizyonlardan öğrenmektedir. Halbuki gazetenin verdiği en taze haber, bir gün önceye aittir. Bu yüzden günümüz gazeteciliğinde, yorumlu, ayrıntılı ve bol fotoğraflı haber ön plana geçmiştir.

Gazetelerde haberleri toplayan ve kaleme alan kişilere muhabir denir. Muhabirler, gazetenin bel kemiğidir. Bir gazetenin gücü, muhabir kadrosu ile ölçülür. Gazetenin birinci derecedeki haber kaynağı, kendi muhabirleridir. Bunun dışında yurt ve dünya ajansları, halk, özel ve resmi kuruluşlar haber kaynaklığı yaparlar.

Muhabirler, zamana karşı yarışan kişilerdir. Meydana gelen bir olayın nedenini, oluş biçiminin sonuçlarını en kısa zamanda toparlayıp haber halinde gazetelerine yetiştirmek zorundadırlar. Toplumun çeşitli kesimlerinde, çeşitli olayların meydana gelmesi, muhabirlerin kendi aralarında sınıflandırılmasına neden olmuştur. Muhabirler görev yaptıkları alana göre; ekonomi, politika, dernekler, sanat, gençlik, sendika, belediye, spor muhabiri gibi isimler alırlar. Muhabirlerin iyi ve doğru haber toplayabilmeleri için kendi alanlarındaki neşriyatı izlemeleri, kanun, tüzük ve yönetmelikleri bilmeleri, önde gelen kişileri tanımaları ve onlarla iyi bir diyalog kurmaları lazımdır. Böyle olmadığı takdirde muhabir, sağlıklı haber alamaz ve diğer meslektaşlarına göre, başarısız duruma düşer.

Ayrıca muhabir, kültürlü, araştırmacı; dikkatli olmalıdır. Sentezci bir kafa yapısına sahip olmalı, böylece kopuk kopuk öğrendiği bilgileri birbirine bağlayıp sıraya koyabilmelidir.

Muhabirlere göre haberler; bilinen ve beklenmeyen olmak üzere ikiye ayrılır. Bilinen haberler, zamanı ve yeri daha önce duyurulmuş veya öğrenilmiş, niteliği az da olsa bilinen haberlerdir. Bunları yazmak için geniş bir zaman vardır. Bu yüzden, bu haberlerle ilgili bir ön çalışma yapılabilir. Fakat bir de yangın, kavga, bombalama, suikast, ünlülerin ölümü, deprem gibi, zamanı, yeri ve niteliği bilinmeyen olaylar vardır ki, muhabir asıl olay toplayıcılık görevini, böyle anlarda yapar. Bu tip olaylar, bazen gazete basılacağı anda veya basıldıktan sonra meydana gelir. Büyük gazeteler, böyle olaylarda, derhal baskılarını durdurarak gazetenin kalıbını yeniden hazırlarlar veya ikinci baskı yaparlar. Muhabir, böyle beklenmedik olaylarda, derhal en seri haberleşme araçlarıyla irtibat kurarak ve en seri ulaşım araçlarıyla olay yerine giderek olayın haberini toplamak ve gazetesine yetiştirmek zorundadır. Bu tip beklemeyen büyük olayların haberini alamayan ve diğer gazetelerle birlikte günün okuyucusuna duyuramayan muhabirler, gazetecilik dilinde o haberi "atlamış" olurlar.

Duyulduğunda halk arasında heyecan yaratan haberlere sansasyonel haber denir. Doğru olmayan haberlere ise asparagas (uydurma) haber denir. 

Haberin başlıca nitelikleri şunlardır:

1. İlginç olmalıdır.

2. Diğer gazetelerin temas etmediği orijinal yanları bulunmalıdır.

3. Doğru olmalıdır.

4. Sağlam ve inandırıcı kaynaklara dayandırılmalıdır.

5. Kısa cümlelerle, açık, sade ve kesin bir anlatımla yazılmalı, okuyan herkes rahatlıkla anlayabilmelidir.

6. Haber, eski bir haberin devamı niteliğinde ise önceki gelişmeler kısaca özetlenmelidir.

7. Belirli bir plan dahilinde yazılmalıdır.

Haberin planı da, genel kompozisyon yazılarında olduğu gibi, giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden meydana gelir.

Bir haber yazısında açıklığa çıkarılmamış bir yön olmamalıdır. İlgi çekici ve duyulmamış olmalıdır. Habercilikte “Köpek insanı ısırırsa haber olmaz ama insan köpeği ısırırsa bu haber olur.” şeklinde bir kural vardır. Aynı zamanda haberin başlığı da ilginç olmalıdır. Haber doğru olmalı, belgelere dayandırılmalı ve yorum yapılmadan açık, anlaşılır bir üslupla aktarılmalıdır.

• Haber yazılarında ayrıntılara yer verilmeyerek yazı mümkün olduğunca kısa tutulur.
• Haber yazısının başlığı, yazının konusunu ortaya koymalı ve okuyucuların dikkatini çekmelidir. (Haber yazılarındaki başlıklar çoğunlukla cümle biçimindedir.)
• Haber yazılarında anlatıcı nesnel bir tavır takınır. Tarafsız bir bakış açısıyla gerçekleri dile getirir.
• Haber yazılarında açık, akıcı, yalın ve duru bir anlatım vardır.
• Haber yazılarında açıklayıcı yer yer de öyküleyici ve söyleşmeye bağlı anlatımdan yararlanılır.
• Haber yazılarında 5N 1K yöntemi kullanılır.

5N 1K Yöntemi

Bir haber yazısında "Ne?/Kim?; Neyi?/Kimi?; Nasıl?; Niçin?; Nerede?; Ne zaman?" sorularının cevapları yer alır.

Haber yazılarında bulunan bu özellikler 5N 1K formülüyle karşılanır. Haber yazıları, 5N 1K’de yer alan sorulara verilen cevaplarla genişler. Bu soruların cevabının yer almadığı haber yazıları eksiktir. Okuyucunun merakını gidermez, olayı tam olarak yansıtmaz. Olay hakkında yeterli bilgiyi içermez.

Osmanlı Dönemi Gazetelerinden 15 İlginç Haber

Kaynaklar

 11. Sınıf Dil ve Anlatım, Ekstrem Yayıncılık

http://www.edebiyatogretmeni.org/haber-yazilari/