Natüralizm (Doğalcılık)

Natüralizmin kurucusu Emile Zola'dır. Görüşlerini "Deneysel Roman" adlı kitabında açıklamıştır. Natüralizm, realizmin ileri aşamasıdır. İlkeleri  Bilimsel ve deneysel gerçekçiliği esas almışlardır. İnsanın fizyolojik yapısı, ırsiyeti (soyaçekimi), çevresi ve aldığı eğitim bağlamında ele almışlardır. Yazar, kendi kişiliğini gizlemiş sadece gözlediklerini yazmakla yetinmiştir. Olaylar ve kişiler bir bilim adamı gözüyle incelenmiştir. İğrenç ve çirkin olayların anlatılmasından...

Devamını oku...

Realizm (Gerçekçilik)

"Yaşamı ve doğayı olduğu gibi aktarmak" çabasında olan bu görüş, 19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa'da romantizme tepki olarak ortaya çıkmıştır. Bu akım gerçeği olduğu gibi aktarmayı ilke edinmiştir. Gustave Flaubert'in "Madame Bovary" (1857) romanı realizmin ilk örneği sayılır. İlkeleri Birinci özelliği gerçekçiliktir. Gözleme önem verilmiş, belgelerden yararlanılmıştır. "Sanat, sanat içindir." ilkesi benimsenmiştir. Mekan ve çevre tasvirine önem verilmiştir. Çevre betimlemeleri...

Devamını oku...

Müstezat

Gazel biçiminde yazılmış bir şiirin her dizesinden sonra bir kısa dizenin getirilmesiyle oluşturulmuş divan şiiri nazım biçimidir. Uzun dizeleri "mef'ûlü-mefâ'îlü-mefâ'îlü-fe'ûlün" kalıbıyla, kısa kalıpları ise "mef'ûlü-fe'ûlün" kalıbıyla yazılır. Eklenen kısa dizelere ziyade (fazla) denir. Kısa dizeler okunsa da okunmasa da beytin anlamı bir bütün oluşturur. Müstezat 1 Ey şûh-ı kerem-pîşe dil-i zâr senindir                        ...

Devamını oku...

Kıta

Sözlükte “parça, kısım” anlamına gelen kıta, en az iki beyitten oluşan bir divan şiiri nazım biçimidir. İkiden fazla beyitten oluşan kıtalara kıta-ı kebire (büyük kıta) adı verilir. Beyit sayısı genellikle 2-12 arasındadır. Gazele benzer ancak matla beyti yoktur. Uyak düzerni ab-cb-db... biçimindedir. Genellikle mahlas kullanılmaz. Konuları yergi, nükte, övgü, hayat görüşü, hikmet, önemli bir düşünce... olabilir. Bu nazım biçimiyle muamma, tarih, lügaz ve hicviye yazılır. Bu tür kıtaların...

Devamını oku...

Tuyuğ

Tek dörtlükten oluşan divan şiiri nazım şeklidir. Tuyuğ kelime olarak “kapalı, imalı, cinaslı söz söyleme, şarkı söyleme” demektir. Divan şiirine Türklerin kazandırdığı nazım biçimidir. Yalnız Türk edebiyatında görülür. Düşünsel ve felsefi konular işlenir. Halk edebiyatındaki maninin etkisiyle ortaya çıkmıştır. Halk edebiyatında maninin, Divan edebiyatında rubainin karşılığıdır.  Uyak düzeni "aaxa"dır. aaaa(musarra) biçiminde olanları da vardır. Genellikle cinaslı uyak kullanılır. Mahlas...

Devamını oku...

Terci-i Bent

"Hane" ya da "terkiphane" adı verilen 5-10 beyitlik bentlerden oluşan divan şiiri nazım şeklidir. Sözlükte tercî‘ “geri çevirmek, tekrar etmek” demektir. Aruz ölçüsüyle yazılır. Bentler halinde olması ve bentlerde yer alan beyit sayısı yönünden terkib-i bende benzer. Bentler vasıta beyitte birbirine bağlanır. Bent sayısı çoğunlukla 5-10 arasında değişir. Terkib-i bentten farkı, terkib-i bentte vasıta beyti her bendin sonunda değiştirilirken terci-i bentte vasıta beyti aynen yinelenir. Yani vasıta...

Devamını oku...

Terkib-i Bent

Sözlükte terkîb “birkaç şeyi birleştirerek yeni bir şey elde etmek”, bend ise “bağlama” anlamına gelir. Terkib-i bent, gazel biçiminde kafiyelenmiş 5-10 beyitlik şiir parçalarının vasıta beyti denilen beyitlerle birbirine bağlanmasıyla oluşturulmuş bir nazım şeklidir. Aruz ölçüsüyle yazılır. Bent sayısı 5-15 arasında değişir. Gazel biçiminde kafiyelenmiş her bir bölüme "hâne" ya da "terkiphâne" denir. Bentleri birleştiren beyitlere "vasıta beyti" denir. Uyak düzeni aa-xa-xa...-bb-cc-xc-xc...-dd...

Devamını oku...

Ahmedî (1334?-1410?)

14. yüzyıl divan şiirinin asıl kurucusu ve en büyük ustasıdır. Asıl adı  Tâceddin İbrahim bin Hızır'dır. Hayatı hakkındaki bilgiler yetersiz ve tutarsızdır. Daha çok aşk ve şarap konulu şiirler yazmıştır. Yapıtları Dîvân: Yaklaşık dokuz bin beyitten oluşan Ahmedî Dîvân’ı, bugün Osmanlı edebiyatı sahasına ait eldeki en eski eser niteliği taşıması bakımından önemlidir. İskendernâme: Makedonyalı Büyük İskender'in hayatını, fetihlerini, efsaneye dayanan maceralarını anlatan...

Devamını oku...

Âşık Paşa (1272-1332)

Asıl adı Ali'dir, mahlası Âşık'tır. 14. yüzyılın ünlü tasavvuf şairlerinden biri de Aşık Paşa'dır. O da Gülşehri gibi 14. yüzyılın önemli kültür merkezlerinden olan Kırşehir'dendir. Aşık Paşa'nın Türk dili ve edebiyatı açısından en önemli ve ünlü eseri Gâripnâme'dir.  Aşık Paşa'nın hem aruz hem de heceyle yazılmış şiirleri, gazel ve ilahileri de vardır.  İlahilerinde Yunus Emre havası sezilir. Yapıtları Garipname: Âşık Paşa, 1330'da yazdığı yaklaşık 12 000 beyitlik...

Devamını oku...

Murabba

Nazım birimi dörtlük olan bir nazım biçimidir. Genellikle 4-8 dörtlükten oluşur. Uyak düzeni çoğunlukla "aaaa - bbba - ccca - ddda"dır. Bazen "aaaA bbbA cccA dddA" şeklinde olur. (Büyük harfler aynen tekrar edilen mısraların kafiyesini göstermektedir.) Her konuda yazılabilir. Ancak daha çok övgü, yergi, din-tasavvuf, aşk ile felsefi konular işlenir. Aruz ölçüsüyle yazılır. Şair mahlasını genellikle son beyitte söyler. Murabba Çözülme zülfüne ey dilrübâ dil bağlayanlardan Kaçınma...

Devamını oku...

Mehmet Rauf (1875-1931)

Halit Ziya'dan sonra Servet-i Fünun romanının en önemli ismidir. Eserlerinde Servet-i Fünun anlayışına uygun romantik aşkları, duyguları, hayalleri, kişilerin iç dünyasını, hüzün ve karamsarlık konularını işlemiştir. Eserlerinde toplumsal konulara yer vermemiştir. Romanlarında, psikolojik tahlillere önem vermiş ve bunda başarılı olmuştur. Çevre ve kişi betimlemelerine pek önem vermemiştir. Halit Ziya'nın etkisinde kalan yazar, gerek roman tekniği gerek dil ve anlatımının sağlamlığı bakımından...

Devamını oku...

Halit Ziya Uşaklıgil (1865-1945)

Servet-i Fünun edebiyatının roman ve öykü alanındaki en önemli ismidir. Modern anlamda Türk romanının kurucusudur. Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk romanları yazmıştır. Realizmin bütün ilkelerini başarılı bir şekilde uygulamıştır. Natüralizmden de etkilenmiştir. G. Flaubert, H.de Balzac, A. Daudet, Goncourt Kardeşler gibi Fransız realist ve natüralist yazarlardan etkilenmiştir. Halit Ziya'nın alışılmışın dışında bir söz dizimi vardır. Anlatımı tekdüzelikten kurtarmak için devrik cümle...

Devamını oku...