13. Yüzyıl Divan Şairleri

HOCA DEHHANİ

• Din dışı divan şiirinin kurucusu ve ilk temsilcisidir.
• Selçuklu Şehnamesi (Selçuknâme) adlı 20 bin beyitlik Farsça mesnevisi olduğu rivayet edilir. Bu eser günümüze ulaşmamıştır.
• Hoca Dehhani, ilk defa edebiyat tarihçisi Mehmet Fuat Köprülü tarafından tanıtılmıştır.

MEVLÂNÂ

• Mevlana Celaleddin-i Rumi, 1207'de bugünkü Afganistan sınırları içerisinde yer alan Horasan'ın Belh şehrinde doğmuştur. 
• Mevlânâ'nın asıl adı Muhammed olarak bilinmektedir.
• Mutasavvıf şairlerin en ünlüsü olan Mevlana, eserlerinde tasavuf düşüncesini işlemiştir.
• Yaşamını "Hamdım, piştim, yandım." sözleri ile özetleyen Mevlâna, Konya'da 1273 yılında Hakk'ın rahmetine kavuştu. 
• Mevlâna ölüm gününü yeniden doğuş günü olarak kabul ediyordu. O öldüğü zaman sevdiğine yani Allah'ına kavuşacaktı. Onun için Mevlâna ölüm gününe düğün günü veya gelin gecesi manasına gelen "Şeb-i Arûs" diyordu.
• Bütün eserlerini Farsça yazmıştır. 
• Şiirlerinde Rumi (Anadolu) mahlasını kullanmıştır.

Yapıtları

Mesnevi: 6 ciltten oluşan eserin asıl adı Mesnevi-i Manevi'dir. Dini, tasavvufî ve ahlâki yanı ağır basan didaktik (öğretici) bir eserdir. Mesnevi nazım şekliyle ve aruzun "fâilâtün - fâilâtün - fâîlün" kalıbıyla yazılmıştır. Mevlana eserin ilk on sekiz beytini kendi yazmış geri kalanı ise Hüsamettin Çelebi'ye yazdırmıştır. 

Divan-ı Kebir: Mevlana'nın gazel ve rubailerini toplayan büyük bir eserdir.

Mektubât: Mevlana'nın Selçuklu büyüklerine yazdığı 147 tane kısa mektubun yer aldığı bir eserdir.

Mecalis-i Seb'a (Yedi Meclis): Mevlana'nın yedi ayrı toplantıda söylediği vaazlardan (hutbelerden) oluşan bir eserdir.

Fihi Mafih: Mevlana'nın bazı düşünce ve sözlerinin toplanmasından meydana gelmiş mensur bir eserdir.

Mevlana'nın Yedi Öğüdü

1. Cömertlik ve yardım etmede akarsu gibi ol.

2. Şefkat ve merhamette güneş gibi ol.

3. Başkalarının kusurunu örtmede gece gibi ol.

4. Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol.

5. Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak gibi ol.

6. Hoşgörürlükte deniz gibi ol.

7. Ya olduğun gibi görün ya göründüğün gibi ol.

SULTAN VELED

• Mevlana'nın oğludur.
• Babasının fikirlerinin etkisiyle yazan, babasının düşüncelerini yaymaya çalışan Sultan Veled, Mevlevilik tarikatını sistemleştirmiştir.
• İlk Mevlevi dergahını açarak 1285'te şeyh olmuş, vefatına kadar bu görevi sürdürmüştür.
• Eserlerinde tasavvuf düşüncesini işlemiştir.
• Farsça yazmakla birlikte Türkçe şiirler de yazmıştır.

Yapıtları

Divan: Türkçe-Farsça-Rumca yazılmış mülemma (karışık dilli) şiirleri vardır.

İbtidaname: Farsça mesnevidir. Veledname olarak da bilinir. 76 Türkçe beyit yer alır.

İntihaname: Farsça mesnevidir.

Rebabname: Farsça mesnevidir. 162 Türkçe beyit vardır.

Maarif: Farsça mensur (düz yazı) bir eserdir. Dini ve ahlaki öğütler içerir.