Tevfik Fikret (1867-1915)

• Servetifünûn Edebiyatının kurucusu, şiir alanındaki en büyük temsilcisidir.
• Sanat yaşamı iki döneme ayrılır:

a) Servetifünûn Dönemi: (1885-1901) Bu dönemi Servetifünun'daki çalışmaları oluşturur. Servetifünun anlayışına bağlı şiirlerinde işlediği konular, özellikle aşk, doğa ve günlük yaşamda karşılaşılan bazı küçük olaylardır. Bu dönemde "sanat için sanat" anlayışını benimsemiştir.

b) Servetifünûn'dan Sonra: (1901-1915) Servetifünun topluluğunun dağılmasından sonra yazdığı şiirlerde toplumsal konulara yönelmiştir. "Hürriyet" ve "vatan" bu şiirlerinin başlıca temalarıdır. Bilim, fen, teknik, insanlık gibi konuları da işlemiştir. "Toplum için sanat" anlayışını benimsemiştir, ilk dönem şiirlerindeki bireysel acıma, bu dönemde toplumsal başkaldırıya dönüşür.

• Şiirde beyit bütünlüğünü kırmış, anlamın bir beyitte tamamlanması geleneğini ortadan kaldırmıştır. Nazmı nesre yaklaştırmıştır.
• Şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanan Tevfik Fikret, aruz ölçüsünü Türkçeye başarılı bir şekilde uygulamıştır. Şiirlerinde aruzla Türkçeyi bağdaştıran iki şairden biridir. (diğeri Mehmet Akif)
• Hece ölçüsünü, sadece çocuklar için yazdığı şiirlerde kullanmıştır.
• Divan şiirinin müstezat nazım biçimini değiştirerek "serbest müstezat" biçimini geliştirmiştir.
• Fransız şiirlerinden alınan "sone"yi kullanan ilk şairlerdendir.
• Şiirlerinde "biçim"e önem veren Fikret, "parnasizm" akımından etkilenmiştir.
• "Manzum hikâye" türünde şiirleri vardır: Balıkçılar, Nesrin, Ramazan Sadakası, Hasta Çocuk.
• Şiirlerinde karamsarlık hakimdir.
• Şiirlerinde yabancı sözcük ve tamlamalara çok yer vermiştir. Dil, konuşma bölümlerinde sade; tasvirlerde oldukça ağırdır.
• Divan edebiyatıyla bütün bağlarını koparmış; Batı edebiyatını, özellikle de Fransız edebiyatını örnek almıştır.
• İnsanları birbirine düşürdükleri için bütün dinlere düşmandır. Tarihe ve kutsal değerlere de karşıdır. Dinlerin tutumlarını beğenmemekle birlikte Allah'ı kabul eder.
• Recaizâde Mahmut Ekrem'in "Güzel olan her şey şiirin konusu olabilir." anlayışıyla başlayan şiirin konusunu genişletme girişimine genişlik getirmiştir.
• Recaizâde ile başlayan kartpostal altına şiir yazma modasını sürdürmüş, hem başkalarının hem de kendisinin yaptığı resimlerin altına şiirler yazmıştır. (Aveng-i Şühur)
• Portre-şiir yazma tarzını geliştirmiştir. "Aveng-i Tasvir" adlı şiirinde on iki sanatçımızın tasvir ve tahlilini yapmıştır.
• "Sis" şiirini toplumu sıkan hürriyetsizliğe karşı yazmıştır, İstanbul'u olumsuz yönleriyle anlatır. 1902'de yazdığı bu şiirde, İstanbul'u "fahişe bir kadın"a benzeterek istibdat yönetimine ve buna boyun eğen zihniyete nefretini anlatır. Bu şiir büyük yankı uyandırmıştır.
• "Tarih-i Kadim" şiirinde din kurumunu ve tarihi eleştirir. Bundan dolayı Mehmet Akif'le tartışır.
• "Doksan Beşe Doğru" adlı şiirinde İttihat ve Terakki'nin, Meclis-i Mebusan'ı kapatmasına gösterdiği tepkiyi dile getirir.
• Ferda'da gençlere seslenmiştir.
• "Balıkçılar" adlı şiiri yoksulluğu anlatan manzum hikâye türünde bir şiirdir.
• Han-ı Yağma, Promete, Millet Şarkısı diğer önemli şiirleridir. Gençlere yönelik öğretici şiirleri de vardır.
• "Kulak için uyak" anlayışını benimsemiştir.
• Tevfik Fikret'in nesirleri de "Dil ve Edebiyat Yazıları" adıyla kitaplaştırılmıştır.

Eserleri:

Rübab-ı Şikeste (Kırık Saz): İlk şiir kitabıdır (1899). Aşk, kahramanlık, aile sevgisi, doğa gibi konuları işlemiştir. Servetifünun tarzındaki şiirleri yer alır.

Rübab'ın Cevabı: Servetifünun tarzındaki şiirleri yer alır.

Haluk'un Defteri: Sosyal, ahlaki, milli, duyguları içeren, Haluk'un kişiliğinde Türk gençlerine seslenen, öğüt veren bir eserdir. Didaktiktir.

Şermin: Hece vezniyle çocuklar için yazdığı şiirleri yer alır. (1914)

Kaynak: 10. Sınıf Türk Edebiyatı, Ekstrem Yayıncılık