Hacı Bektâş-ı Veli

Hacı Bektâş-ı Veli (?-1271) Baba İshak tarafından Anadolu'da kurulan ilk tarikatlardan olan Bâbâîlik'in mensuplarından biriyken Baba İshak'ın bir isyan sonucunda öldürülmesinin ardından Bâbâîleri kendi etrafında toplayarak yeni bir tarikat kurmuştur. Hacı Bektâş-ı Veli'nin kurduğu tarikat olan Bektâşîlik'in ilk dönem Osmanlı padişahları ile Ahiler ve Yeniçeriler üzerinde çok derin etkileri olmuştur. Hacı Bektâş-ı Veli, özellikle "hoşgörü, sade yaşam, içtenlik, paylaşım, ehl-i beyt" gibi...

Devamını oku...

Nasrettin Hoca

Nasrettin Hoca, 1208'de Sivrihisar'ın Hortu köyünde doğmuştur. Öğrenim hayatına Hortu'da bulunan bir medresede başlayan Hoca, yörede çıkan kıtlık nedeniyle ailesinin Sivrihisar'a göç etmesi üzerine öğrenimine Sivrihisar'da ki medresede devam etmek zorunda kalmıştır. Daha sonra Konya'ya giderek burada fıkıh (İslam hukuku) dersleri alan Hoca, ardından "gölge kadısı" (kadı adayı) görevine atanmıştır. Bir süre sonra bu görevinden ayrılarak Akşehir'e göç eden Hoca, burada bir ev kiralamış ve İmaret...

Devamını oku...

Nasrettin Hoca Fıkraları

Kısa ve özlü anlatımı olan nükteli, güldürücü halk hikâyelerine fıkra denir. Türk kültür, edebiyat ve folkloru açısından fıkra denince ilk akla gelen isim Nasreddin Hoca'dır. Bir taraftan güldüren öte taraftan düşündüren Nasreddin Hoca fıkraları, Türk halkının olay ve olgular karşısında takındığı tavrın dokundurmalı ve esprili bir dille dışa vurumudur. Bu fıkraların orijinallerine yani Nasrettin Hoca'nın yaşadığı zaman diliminin Türkçesinin dil ve anlatım özelliklerini barındıran şekillerine...

Devamını oku...

13. ve 14. Yüzyılda Tasavvufi Metinler (Makâlât)

Makâlât (makaleler, söz ve yazılar, bahisler), Hacı Bektâş-ı Veli'ye ait, tasavvuf temalı bir eserdir. Hacı Bektâş-ı Veli bu eserinde tasavvufi gerçekler üzerinde durmuş, tasavvuftaki dört kapı ve kırk makam kavramlarına açıklık getirmiştir. Tasavvuftaki dört kapıdan maksat; şeriat, tarikat, hakikat, marifettir. Kırk makam ise bu kapılardan girerek adımlanacak tasavvufi basamaklardır. Makâlât'ta bu kapıların nasıl aralanacağına ve bu makamlara nasıl ulaşılacağına dair bilgiler verilmiştir. Makâlât'ın...

Devamını oku...

13. ve 14. Yüzyılda Öğretici Metinler

Öğretici metinler; haber ve bilgi vermek, ikna etmek, kanıları değiştirmek, uyarmak, düşündürmek, yönlendirmek, tanıtmak vb. amaçlarla kaleme alınan metinlerdir. 13. ve 14. yüzyılda oluşturulan öğretici metinlerde İslam medeniyetinin zihniyet üzerindeki etkisinden ötürü birtakım Arapça ve Farsça kelimeler kullanılmışsa da metinler genel olarak sade ve anlaşılır bir dille (sade nesir) manzum ve mensur (düzyazı) şeklinde yazılmıştır. Bu metinlerde ele alınan en önemli temalar şunlardır:...

Devamını oku...

13. ve 14. Yüzyılda Mesnevi

İran edebiyatından alınan bir nazım biçimidir. Sözlük anlamı "ikişer ikişer, ikili"dir. Mesnevi biçimiyle anlatı türüne giren eserler yazılır. — Destanlar (Firdevsi'nin Şehname'si) — Manzum tarihler (Enverî'nin Düsturname'si) — Aşk öyküleri (Leyla ile Mecnun, Yusuf ile Züleyha…) — Din ve tasavvuf konuları (Sultan Veled'in Rebabname'si) — Ahlâkla ilgili konular (Nabi'nin Hayriyye'si) — Evlenme ve sünnet törenleri (Sûrnameler) — Bir şehrin güzellikleri (Şehrengizler) Mesnevinin...

Devamını oku...

Tevfik Fikret (1867-1915)

Servetifünûn Edebiyatının kurucusu, şiir alanındaki en büyük temsilcisidir. Sanat yaşamı iki döneme ayrılır: a) Servetifünûn Dönemi: (1885-1901) Bu dönemi Servetifünun'daki çalışmaları oluşturur. Servetifünun anlayışına bağlı şiirlerinde işlediği konular, özellikle aşk, doğa ve günlük yaşamda karşılaşılan bazı küçük olaylardır. Bu dönemde "sanat için sanat" anlayışını benimsemiştir. b) Servetifünûn'dan Sonra: (1901-1915) Servetifünun topluluğunun dağılmasından sonra yazdığı şiirlerde...

Devamını oku...

13. ve 14. Yüzyılda Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiirler)

13. ve 14. yüzyılda edebî metinler üzerinde etkili olan en önemli unsurlar İslamiyet ve tasavvuftur. Bu nedenle de bu dönemde oluşturulan edebî metinlerde çoğunlukla tasavvufi temalar ele alınmış; bu temalar herkesin anlayabileceği bir dille ortaya konmuştur. 13. ve 14. yüzyılda yazılan coşku ve heyecanı dile getiren metinler (şiirler) şunlardır:  1. İlahi Tekke şiirinde/dini-tasavvufi halk şiirinde Allah'a yalvarmak, onun acımasını dilemek, ona olan sevgiyi dile...

Devamını oku...

Oğuz Türkçesinin Anadolu'daki İlk Ürünleri (13-14. yy)

On birinci yüzyıla kadar tek bir koldan gelişen Türk dili, bu yüzyıldan sonra Türk boylarının coğrafya ve kültür değiştirmelerine paralel olarak ayrı ayrı bölgelerde (Kuzey-Doğu Türkçesi ve Batı Türkçesi ana başlıkları altında) farklı lehçelerle ortaya çıkmıştır. Bu lehçeler, çeşitli yazı dilleri oluşturmuştur. Oğuz boylarının Anadolu'ya gelip yerleşmeleriyle bu coğrafyada 13. yüzyılda Oğuz ağız özelliklerine göre gelişen bir yazı dili meydana gelmiştir. Batı Türkçesinin ilk dönemi...

Devamını oku...

Dânişmend Gazi Destanı/Dânişmendnâme

Selçuklu dönemi Türkçe eserlerinden biri olan Danişmendnâme; Sivas, Tokat, Niksar, Amasya, Çorum şehirlerini fetheden Melik Dânişmend Ahmed Gazi'nin efsanevi kişiliği çevresinde oluşmuş, 13. yüzyılda yazıya geçirilmiş bir destandır.  Dânişmendnâme, Melik Ahmed Dânişmend Gazi'nin Malatya'da doğumu ile başlar. Battal Gazi'nin torunu Sultan Turasan'la arkadaş olur. Bir yandan silahşörlük, diğer yandan da bilim öğrenen Melik Ahmed Gazi'ye "bilgili" anlamına gelen "Dânişmend" lakabı verilir....

Devamını oku...