Edebiyat Tarihi

Tarihin de edebiyatın da temel konusu insandır, toplumdur. Bir toplumun yarattığı edebiyat ürünlerine bakılarak o toplumun coğrafi konumu, dinî inançları, ekonomisi, adalet ve hukuk düzeni, gelenekleri ve siyasî yaşamı, uygarlık düzeyi hakkında pek çok bilgi edinilir. Bu da edebiyatın tarihle ve medeniyet tarihiyle yakın bir ilişki içinde olduğunu ortaya koyar.

Bir edebiyat eserini tam olarak anlamak ve yorumlayabilmek için o eserin yaratıldığı dönemin toplumsal yaşamını, duyuş ve düşünüş tarzını, o dönemin önemli olaylarını bilmek gerekir. Bu da gösterir ki tarih biliminden yararlanmadan edebiyatın tarihsel değişimi ve gelişimi tam olarak değerlendirilemez. Bu noktada karşımıza edebiyat tarihi çıkmaktadır.

İşte edebiyat tarihi, edebi eserlerle o eserleri yaratanları sosyal çevreleriyle birlikte kronolojik (zaman bilimsel) olarak inceleyen bilim dalıdır.

Bir ulusun çağlar boyunca meydana getirdiği edebi eserleri incelemek, düşünce ve duyguda izlediği yolu, geçirdiği evreleri tanımak, edebiyat tarihinin temel konusunu oluşturur. Bu açıdan bakıldığında edebiyat tarihi, uygarlık tarihinin önemli bir koludur.

Edebiyat tarihinin temel özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:

• Edebiyat tarihi, edebi eserleri ve onları yaratan kişileri ele alıp inceler.
• Edebi eserlerin yaratıcılarını, yaşadıkları çağın ve sosyal çevrenin özelliklerini göz önünde bulundurarak inceler.
• Edebiyat tarihi, eseri ve yaratıcısını çağının koşullarından ve toplumsal yapısından soyutlamadığı için o ulusun çağlar boyunca geçirdiği değişmeleri ve gelişmeleri izleyerek ulusların manevi varlığını ortaya koyar.
• Edebiyat tarihi, doğrudan bir kültür tarihi olmamakla birlikte din, felsefe, ahlak ve sanat tarihlerinin konularını da içine alan bir kapsama sahiptir, bunlar belirli ölçülerde edebiyat tarihinin içinde yer alır.
• Edebiyat tarihi yalnızca bilgi vermekle yetinmez. Araştırır, inceler, insanlığın tarihini ve gidişatını ele alır; bir ulusun dünya görüşünü yansıtır; çağın anlayışını ve inanışını ortaya koyar. Bu nedenle edebiyat tarihi yalnızca edebi eserleri değil, çağın bilimsel ve düşünsel ürünlerini de inceleme alanına katabilir.
• Edebiyat tarihi, bir yazarı tanıtırken, onun yetiştiği çevreyi, öğrenimini, kişilik özelliklerini, dünya görüşünü ve yaşam tarzını da araştırıp ortaya koyar. Bir yazarın eserlerinin anlaşılması için gereken her türlü bilgiyi verir.

Edebiyat Tarihçisi

Edebiyat tarihi alanında çalışan sanatçılara edebiyat tarihçisi denir.

Osmanlı’da edebiyat tarihi adını taşıyan ilk kitap, Abdülhalim Memduh’un Târîh-i Edebiyyât-ı Osmâniyye’sidir (1889).

Ülkemizde Batılı anlamda edebiyat tarihi çalışmaları Tanzimat döneminde başlamıştır.

Edebiyat tarihi konusunda çalışmaları olan yazarlarımız ve eserleri:

Mehmet Fuat Köprülü - Türk Edebiyatı Tarihi
Agâh Sırrı Levent - Türk Edebiyatı Tarihi
Mustafa Nihat Özön - Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi
Ahmet Hamdi Tanpınar - 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi
Vasfi Mahir Kocatürk - Türk Edebiyatı Tarihi
Nihad Sâmî Banarlı - Resimli Türk Edebiyatı Tarihi
Ahmet Kabaklı - Türk Edebiyatı

Kaynaklar

10. Sınıf Türk Edebiyatı, Palme Yayıncılık

turkedebiyati.org

islamansiklopedisi.info